Mastektomia to zabieg chirurgicznego usunięcia gruczołów piersiowych, wykonywany zarówno w celach terapeutycznych, profilaktycznych, jak i estetycznych. Jest najczęściej stosowana w leczeniu raka piersi oraz w profilaktyce nowotworowej u osób z wysokim ryzykiem zachorowania. Może być również przeprowadzana w celu dostosowania wyglądu klatki piersiowej do indywidualnych oczekiwań pacjenta – na przykład jako element procesu tranzycji płciowej.
Mastektomia polega na usunięciu gruczołów piersiowych wybraną metodą chirurgiczną. W niektórych przypadkach wykonuje się jednocześnie rekonstrukcję piersi (mastektomia z rekonstrukcją), szczególnie w kontekście onkologicznym. Techniki operacyjne różnią się w zależności od wskazań do zabiegu, budowy anatomicznej pacjentki oraz zamierzonego efektu estetycznego.
Mastektomia jest przeprowadzana w różnych przypadkach, w tym:
Zabieg mastektomii może nie być możliwy u osób, u których występują istotne przeciwwskazania, takie jak:
Przygotowanie do zabiegu
Zabieg poprzedzony jest konsultacjami u wybranych specjalistów (w zależności od wskazań może to być głównie chirurg plastyczny albo również lekarz onkolog), podczas których omawiany jest przebieg operacji. Przygotowanie do zabiegu obejmuje również wykonanie zaleconych badań – w tym USG piersi, badań z krwi (w szczególności oznaczenia jej grupy, ale też morfologii, poziomu glukozy, kreatyniny i wskazanych przeciwciał). Zalecane jest również wykonanie EKG. Przed zabiegiem odbywa się również konsultacja anestezjologiczna, podczas której dobierany jest typ znieczulenia. Podczas konsultacji kwalifikującej do zabiegu lekarz upewnia się, że nie istnieją żadne istotne przeciwwskazania do mastektomii. Dobierana jest wówczas najkorzystniejsza metoda operacyjna. Bardzo ważne jest, by poinformować specjalistę o wszystkich chorobach przewlekłych, przyjmowanych lekach i alergiach.
W dniu zabiegu podawane jest wybrane znieczulenie ogólne, po czym rozpoczyna się operacja. Po podaniu znieczulenia chirurg przystępuje do zabiegu, wykonując nacięcia zgodnie z wcześniej ustalonym planem. W zależności od wybranej techniki mastektomia może obejmować usunięcie samych gruczołów piersiowych, a jeśli jest to mastektomia radykalna – także otaczających tkanek, w tym węzłów chłonnych. W niektórych przypadkach od razu przeprowadzana jest mastektomia z rekonstrukcją, polegająca na odbudowie kształtu piersi za pomocą implantów lub przeszczepu tkanek własnych. Po zakończeniu operacji rany są zszywane i zakładane są dreny, które umożliwiają odpływ płynów nagromadzonych w operowanym obszarze. Usunięcie piersi to poważna ingerencja medyczna, a po zabiegu konieczna jest rekonwalescencja.
Zabieg usunięcia piersi pozwala na:
Mastektomia jest przeprowadzana w znieczuleniu ogólnym. Po zakończeniu operacji podawane są środki znieczulające, które niwelują ból towarzyszący gojeniu się tkanek.
Wygląd klatki piersiowej po mastektomii zależy od zakresu przeprowadzonego zabiegu. W przypadku mastektomii z rekonstrukcją pierś może zachować naturalny kształt dzięki implantom lub przeszczepowi tkanek własnych. Po mastektomii bez rekonstrukcji klatka piersiowa pozostaje płaska.
Po zabiegu należy przestrzegać indywidualnych zaleceń medycznych, jakie otrzymuje się przy wypisie. Zazwyczaj rekomendowany jest odpoczynek, przyjmowanie leków przeciwbólowych, unikanie noszenia ciężkich przedmiotów, a także poddanie się rehabilitacji. Intensywność ćwiczeń i działań fizjoterapeutycznych to kwestie dobierane indywidualnie, aczkolwiek szybka mobilizacja po operacji oraz systematyczność pomagają w szybkim powrocie do pełnej sprawności oraz minimalizują ryzyko zrostów.
Należy unikać spania na brzuchu i na boku do czasu wygojenia się ran pooperacyjnych. Ważne jest również dbanie o odpowiednią higienę operowanych okolic. W tym względzie należy przestrzegać zaleceń dotyczących ewentualnej zmiany opatrunku. Ranę można przemywać w razie potrzeby środkiem antyseptycznym. Należy unikać jej moczenia.
Należy zwrócić uwagę na to, czy w pierwszych dniach po zabiegu nie występują niepokojące sygnały ze strony rany i tworzącej się blizny – na przykład silne zaczerwienienie, świąd, wysięk. W razie ich wystąpienia należy skontaktować się z lekarzem. W późniejszym okresie warto na bieżąco kontrolować stan blizn i dbać o ich mobilizację (zapobiega zrostom). Można stosować specjalne plastry lub żel do pielęgnacji blizn, by zminimalizować ich widoczność.
Jak każdy zabieg chirurgiczny, także mastektomia niesie za sobą ryzyko powikłań. Do wczesnych efektów niepożądanych należą: ból, krwawienie i zakażenie rany pooperacyjnej. Do późnych powikłań należą: dolegliwości wynikające z uszkodzenia zakończeń nerwowych (na przykład uczucie sztywności lub mrowienie), osłabienie siły mięśni, ograniczenia ruchomości kończyn górnych. Ryzyko powikłań pooperacyjnych można zminimalizować, stosując się do zaleceń medycznych.
Zarówno nadwaga, jak i otyłość, nie są bezwzględnymi przeciwwskazaniami do zabiegu mastektomii. Kluczowe znaczenie ma jednak ogólny stan zdrowia osoby, która chce poddać się tej procedurze, a także ryzyko wystąpienia groźnych powikłań – ostateczna decyzja o możliwości wykonania zabiegu należy do specjalisty.
Tak – wszystkie kolczyki znajdujące się na obszarze zabiegowym powinny zostać usunięte.
Zazwyczaj operacja tego typu wiąże się z koniecznością pozostania na zwolnieniu L4 przez okres miesiąca. W uzasadnionych przypadkach czas ten może zostać wydłużony. Lekkie ćwiczenia fizyczne można wykonywać po upływie około 6 tygodni po zabiegu, a bardziej obciążające po około 2-3 miesiącach. Działań tego typu nie należy jednak podejmować na własną rękę. Przed rozpoczęciem treningów, należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym.
Niektóre środki hormonalne mogą wpływać na poziom krzepliwości krwi, dlatego przed zabiegiem mastektomii w procesie tranzycji płciowej należy wykonać szereg zalecanych badań z krwi (między innymi dotyczących jej krzepliwości). W zależności od wyników i stanu zdrowia konkretnej osoby o możliwości kontynuowania lub o konieczności przerwania terapii hormonalnej decyduje lekarz wykonujący zabieg.
